Program "Mam wybór... wybieram rozsądek" - "Mam wybór... wybieram rozsądek" - Policja Podlaska

Program profilaktyczny "Mam wybór... wybieram rozsądek"

PARTNERZY PROGRAMU – realizatorzy działań podejmowanych w ramach projektu

Komenda Wojewódzka Policji w Białymstoku – bezpośredni realizator działań projektu
i partnerzy:

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Wydział Biologiczno-Chemiczny Uniwersytetu w Białymstoku

Podlaskie Kuratorium Oświaty

Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Białymstoku

Ośrodek Profilaktyki i Terapii dla Młodzieży i Dorosłych w Białymstoku ETAP

         Analiza zjawiska

Problem „dopalaczy” (smart drugs, legal highs) nazywanych też nowymi substancjami psychoaktywnymi (NPS) pojawił się w Europie w połowie poprzedniej dekady rozwijając się na styku świata substancji legalnych i nielegalnych. W Polsce zaczął narastać pod koniec poprzedniej dekady. „Dopalacze” oferowane są w większości krajów europejskich, a także
w Internecie. Wszędzie problem ten jest przedmiotem troski władz i zaniepokojenia społecznego. Nasza wiedza na temat „dopalaczy” jest wyrywkowa, zarówno w wymiarze farmakologicznym, jak i społeczno-kulturowym. „Dopalacze” określić można jako preparaty zawierające w swym składzie substancje psychoaktywne nie objęte kontrolą prawną. Niektóre z nich są pochodzenia roślinnego, inne – syntetycznego. Cieszą się one statusem legalności – jednak obrót nimi odbywa się na zasadach pewnego wybiegu, stanowi ominięcie praw.
W niektórych krajach sprzedawane bywają jako kadzidełka, sole do kąpieli czy odświeżacze powietrza.

Z używaniem „dopalaczy” wiąże się wiele zagrożeń. Są to nowe, nieprzebadane substancje przyjmowane wedle nowych nierozpoznanych wzorów. W efekcie brak doświadczeń z tymi substancjami u użytkowników zwiększa ryzyko powikłań. O niektórych
z tych substancji można przypuszczać, że są bardziej niebezpieczne niż ich nielegalne odpowiedniki, inne mogą się okazać całkiem niegroźne. W 2010 r. szpitale raportowały liczne przypadki zatruć, w tym śmiertelnych. Zgłaszały też trudności w niesieniu pomocy osobom, które przedawkowały „dopalacze” ze względu na trudny do określenia obraz toksykologiczny.

Przestępczość narkotykowa na terenie województwa podlaskiego

W 2016 r. na terenie woj. podlaskiego odnotowano 1.077 czynów związanych
z przestępczością narkotykową w porównaniu do roku 2015, gdzie liczba ta osiągnęła poziom 1.150 czynów. W 2016 r. wszczęto ogółem 671 postępowań dotyczących przestępstw narkotykowych (2015 r. – 680). W efekcie prowadzonych czynności wykryto 1.031 przestępstw (2015 r. – 999). Wskaźnik wykrywalności jest dość wysoki i wyniósł 95,7% (2013 r. – 95,1%).

W 2016 r. najwięcej przestępstw było popełnionych na terenie powiatu białostockiego – 462 (2015 r. – 398), w dalszej kolejności pow. łomżyńskim – 93 (w roku 2015 – 101 przestępstw), oraz w pow. siemiatyckim – 75 (2015 r. – 70). Najmniej przestępstw było popełnionych na terenie powiatu kolneńskiego – 13 przestępstw (2015 r. –15). W 2016 roku odnotowano 39 (2015 r. – 59) nieletnich, którzy popełnili przestępstwa „narkotykowe”. Odnotowano 66 czynów karalnych z tej kategorii (2015 r. – 72).

Tabela: Przestępstwa narkotykowe na terenie województwa podlaskiego

Źródło: System analityczny KSIP

Na podstawie Sprawozdania z zakresu rozpoznania i profilaktycznej pracy Policji na rzecz zapobiegania demoralizacji nieletnich oraz patologii społecznej formularz III/6 Sespol, najwyższą liczbę ujawnionych nieletnich pod wpływem narkotyków odnotowano w 2015 r. – 61 osób. Należy podkreślić fakt, iż są to jedynie przypadki zgłoszone Policji. Rok 2013 to 28 takich przypadków, 2014 – 41, natomiast w 2016 r. nieletnich pod wpływem narkotyków było 33. Dane obejmują przypadki przedstawione przez komendy miejskie i powiatowe województwa podlaskiego. Porównując stosunek  liczby nieletnich ujawnionych pod wpływem narkotyków i alkoholu, można stwierdzić, że udział ten stopniowo zwiększa się.
W 2013 r. nieletnich pod wpływem alkoholu ujawniono 545, w 2014 r. – 449, 2015 r. – 313, natomiast w 2016 roku 192.

Tabela: Ujawnieni nieletni pod wpływem środków psychoaktywnych

Źródło: Sprawozdania z zakresu rozpoznania i profilaktycznej pracy Policji na rzecz zapobiegania demoralizacji nieletnich oraz patologii społecznej formularz III/6 Sespol

Jeśli chodzi o przesyłane z Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej
w Białymstoku informacje dotyczące przypadków zgłoszenia podejrzenia zatrucia środkami zastępczymi z placówek ochrony zdrowia z terenu województwa podlaskiego to w 2016 r. odnotowano 12 nieletnich, którym udzielono pomocy medycznej. W okresie od stycznia do listopada 2017 r. zarejestrowano 11 takich incydentów.

    Analizując powyższe dane należy stwierdzić, iż skala zjawiska uzależnienia od środków psychoaktywnych jest coraz mniejsza. Jednak opierając się wyłącznie na danych policyjnych byłoby to znaczne zawężenie przedmiotowej problematyki. Przedstawione dane są jedynie wycinkiem informacji o zjawisku. Szereg zdarzeń w zakresie zażywania, eksperymentowania ze środkami psychoaktywnymi nie jest zgłaszanych żadnym służbom
i instytucjom i to jest tzw. „czarna liczba”.

Istotne jest to, że Polska ma najlepsze w Unii Europejskiej kampanie medialne dotyczące środków odurzających, bardzo wysoki odsetek pozyskiwania informacji z Internetu (najwyższy po Litwie i Rumunii), dobrą sytuację w zakresie szkolnych programów profilaktycznych. O bardzo wysokiej świadomości zagrożenia, jakie niosą za sobą „dopalacze”, świadczy niewielki odsetek młodych Polaków określających siebie jako „niedoinformowanych”(11% przy średniej unijnej 29%).

Należy pamiętać, że przeciwdziałanie uzależnieniom wśród dzieci i młodzieży wymaga kompleksowego podejścia, zarówno poprzez zaangażowanie przedstawicieli różnych środowisk oraz podejmowanie działań interdyscyplinarnych. Zasadnym jest kontynuowanie edukacji młodzieży i wychowawców, rodziców oraz opiekunów prawnych w zakresie walki z uzależnieniami co jest istotnym elementem w uświadomieniu skutków prawnych i społecznych przedmiotowej problematyki. Edukacja i rozpowszechnianie informacji o zjawisku (zwiększenie świadomości w zakresie skutków prawnych i społecznych) są istotnym elementem w walce z uzależnieniami, dotyczy to zarówno dzieci i młodzieży, rodziców bądź opiekunów prawnych jak i osób z nimi pracującymi tj. pedagogów, nauczycieli. Kształtowanie świadomości młodego pokolenia w zakresie zagrożeń związanych z używaniem środków psychoaktywnych powinno być stałym elementem w edukacji dzieci i młodzieży. Prowadzenie szkoleń osób mogących mieć kontakt ze środkami psychoaktywnymi (nauczyciele, pedagodzy, opiekunowie placówek opiekuńczo-wychowawczy) w zakresie właściwej reakcji w związku z ujawnieniem ucznia będącego pod wpływem substancji zakazanych bądź posiadającego takie środki. Konieczność podniesienia poziomu wiedzy i kwalifikacji funkcjonariuszy Policji oraz pracowników cywilnych w zakresie problematyki środków psychoaktywnych celem poprawienia jakości wykonywanych czynności zarówno w kwestii działań profilaktycznych, jak i prewencyjnych.

Cele szczegółowe programu:

• zwiększenie świadomości rodziców/opiekunów prawnych w zakresie zagrożeń związanych ze środkami psychoaktywnymi,
• zwiększanie świadomości dzieci i młodzieży dotyczącej odpowiedzialności prawnej nieletnich w zakresie popełniania czynów karalnych i demoralizacji,
• edukacja kadry pedagogicznej w zakresie procedur postępowania nauczycieli w przypadku ujawnienia ucznia będącego pod wpływem środków psychoaktywnych bądź posiadającego takie środki,
• zwiększenie wykrywalności nieletnich ujawnionych pod wpływem środków psychoaktywnych oraz czynów z kategorii przestępczości narkotykowej popełnianych przez nieletnich.

Działania programu

Bezpośrednia realizacja działań projektu należy do funkcjonariuszy/pracowników KWP/KMP/KPP woj. podlaskiego i polega m.in. na:

• współpracy z mediami celem rozpropagowania w lokalnych środkach masowego przekazu tematyki związanej ze szkodliwością używania środków psychoaktywnych oraz aspektami prawnymi dotyczącymi przedmiotowej problematyki,
• inicjowaniu i prowadzeniu spotkań/zajęć informacyjno-edukacyjnych z młodzieżą, rodzicami/opiekunami prawnymi dotyczących problemu uzależnienia od substancji psychoaktywnych,
• promowaniu wśród społeczeństwa życia wolnego od uzależnień,
• prowadzeniu szkoleń dla kadry pedagogicznej z zakresu procedur postępowania nauczycieli w przypadku ujawnienia ucznia będącego pod wpływem środków psychoaktywnych bądź posiadającego takie środki,
• organizacji i prowadzeniu szkoleń dla specjalistów ds. nieletnich oraz innych osób wykonujących czynności w zakresie zapobiegania demoralizacji i przestępczości nieletnich w przedmiocie środków psychoaktywnych w środowisku dzieci i młodzieży (aspekt psychologiczny, prawny),
• organizacji (współudział) konferencji, seminariów, debat etc.,
• opracowywaniu i kolportażu materiałów informacyjno-edukacyjnych, prezentacji multimedialnych.

            Program ma charakter edukacyjno – interwencyjny, w związku z czym realizowane działania mają na celu nie tylko edukację adresatów projektu, ale i właściwą reakcję różnych podmiotów w przypadku ujawienia nieletniego będącego pod wpływem środków psychoaktywnych bądź posiadającego takie środki.