KARTY Z HISTORII - OSTASZKOWSKI OBÓZ / MORD NA POLICJANTACH W KALININIE - Aktualności - Policja Podlaska

Pokojową pracę funkcjonariuszy PP na posterunkach i komisariatach woj. białostockiego przerwało wydane 29 sierpnia 1939 roku rozporządzenie Komendy Głównej PP o wykonaniu natychmiastowej mobilizacji kadry policyjnej okręgu. Formowanie pododdziałów odbywało się na wzór wojskowy, poprzez wcielenie w policyjne szeregi starszych wiekiem oficerów i szeregowych rezerwy. Wzmocniono nimi obsadę liczebną większości posterunków, a część zorganizowanych jednostek (kompanii) użyto do ochrony strategicznie ważnych odcinków linii kolejowych, szlaków komunikacyjnych i wyznaczonych obiektów wojskowych. Na szeroką skalę podjęto również działania w celu czasowego internowania osób podejrzanych o szpiegostwo i dywersję, głównie  przedstawicieli mniejszości niemieckiej. Nie dały one jednak spodziewanych rezultatów. Rozpoczęta bowiem akcja represyjna w stosunku do tej grupy ludności okazała się w tym momencie mocno spóźnioną.

                Z chwilą wybuchu wojny w dniu 1 września 1939 roku białostocka policja miejska w sile jednego batalionu została zmobilizowana, oczekując na konkretne rozkazy od miejscowego wojewody. W terenie podobne działania mobilizacyjne przeprowadziły komendy powiatowe, pełniąc nadal swymi posterunkami służbę bezpieczeństwa. Na mocy rozporządzeń wcielających policję w skład sił zbrojnych jej organa otrzymały stosowne uprawnienia żandarmerii wojskowej. W jednym z ostatnich rozkazów Komendy Wojewódzkiej PP w Białymstoku podinsp. Kazimierz Ziołowski nakazał podkomendnym szczegółowe kontrolowanie wałęsających się po mieście żołnierzy, których należało wylegitymować, a podejrzanych o dywersję lub szpiegostwo bezzwłocznie aresztować. Polecił jednocześnie komendantom powiatowym troskliwie zaopiekowanie się przydzielonymi rezerwistami, rozlokowanymi małymi grupami na obszarze całego województwa.

                Pogarszająca się coraz bardziej sytuacja wojenna na froncie wymusiła niejako konieczną ewakuację urzędów administracji państwowej i jednostek policji na wschód. Ostatecznie w nocy z 10 na 11 września 1939 roku zwarty oddział białostockiej policji opuścił miasto i szosą przez Wołkowysk skierował się w stronę Lidy i Wilna. W pobliżu tej miejscowości większość policjantów została otoczona przez oddziały wkraczającej od wschodu Armii Czerwonej, trafiając w ten sposób do sowieckiej niewoli. Bliżej nieokreślona część policji białostockiego okręgu przekroczyła granicę z Litwą i tam została internowana. Bohaterską walkę z czołowymi oddziałami sowieckimi podjęła za to załoga policyjna Grodna, kierowana przez nadkomisarzy: Władysława Nagórskiego i Teodora Boruckiego. W zaciętej obronie ul. Jerozolimskiej oraz budynków miejscowej komendy powiatowej i urzędu śledczego poległo wtedy kilkunastu policjantów, a wielu odniosło rany.

Zajęcie Białostocczyzny przez Armię Czerwoną spowodowało natychmiastowe wchłonięcie tego obszaru w skład sowieckiego imperium. Po zainstalowaniu się pierwszych struktur nowej władzy, terenowe jednostki NKWD rozpoczęły akcję oczyszczania zajętych ziem z elementów szczególnie nieprzyjaznych administracji sowieckiej tj. z byłych wojskowych, leśników, policjantów i pracowników polskiej administracji. Na podstawie posiadanej przez nich dokumentacji i rozlicznych donosów wielu funkcjonariuszy PP pow. bielskiego, białostockiego, suwalskiego i sokólskiego zostało aresztowanych i osadzonych w białostockim więzieniu. Na mocy wyroków wywieziono ich potem w głąb ZSRS lub umyślnie likwidowano podczas transportu. Tylko nielicznym udało się wyjść cało z tej opresji.

                Duża liczba policjantów z woj. białostockiego znalazła się również na liście jeńców polskich osadzonych w obozie Ostaszkowie nad jeziorem Seliger. Według danych archiwalnych było ich tam dokładnie 8 oficerów i 224 szeregowych. Decyzja o masowej likwidacji więźniów zapadła na początku marca 1940 roku i zakończona została ostatecznie 19 maja. Barbarzyńskiego mordu dokonywano w obwodowej siedzibie NKWD w Kalininie (Twer). Ciała rozstrzeliwanych pistoletowym strzałem w tył głowy przewożono następnie w rejon wsi Miednoje, gdzie wrzucano je do przygotowywanych wcześniej dołów śmierci. Po ich zasypaniu, dla zamaskowania śladów popełnionej zbrodni, posadzono w tym miejscu młody las. Do ostatnich chwil funkcjonowania obozu przebywało w nim wielu oficerów, którzy w okresie międzywojennym pełnili kierownicze funkcje w białostockiej policji. W zbiorowych mogiłach Miednoje, razem niższymi funkcjonariuszami PP V okręgu, pochowani zostali: podinsp. Franciszek Hilary Nowak, nadkomisarze – Stanisław Falsenhart-Skalski, Wacław Gocławski, Julian Radoniewicz i Jan Kazimierz Szafrański; komisarze – Władysław Chmura, Piotr Jurczak, Józef Lewandowski, Wilhelm Schreiber, Józef Zalewski; podkomisarze – Jan Balcer, Bolesław Bartoszewicz, Władysław Jan Hass, Józef Jakubowski, Ignacy Jan Miński, Teofil Petri, Józef Karol Tomiak i Wacław Unger oraz aspirant Jak Ksawery Grzegorzewski. Podobny los nie spotkał jedynie tych, którzy ewakuowali się tragicznego września na Litwę. Jednak i tam nie mogli się oni cieszyć zbyt długo przysłowiową wolnością. Po terytorialnej aneksji Litwy przez ZSRS wszyscy internowani znaleźli się w rękach NKWD. Wielu z nich nie przeżyło późniejszych trudów katorżniczej pracy w sowieckich łagrach i do dziś ich bezimienne groby pozostają rozsiane po całym terytorium sowieckiego państwa. Tym co się udało, opuścili komunistyczny raj razem z ewakuowaną na Bliski Wschód Armią Polską gen. Władysława Andersa. W ten sposób życie swe uratowała jedynie garstka byłych funkcjonariuszy V białostockiego okręgu PP.

Niżej prezentujemy imienny wykaz szeregowych PP woj. białostockiego, których zwłoki zostały pogrzebane w dołach śmierci w pobliżu wsi Miednoje:

st. przodownicy PP – Jan Bagiński, Leon Druszcz, Leonard Józef Dworzyński, Szczepan Gródecki, Aleksander Karwowski, Adam Kenig, Edward Koziczyński, Teofil Kwiatkowski, Tomasz Adalbert Lupa, Walerian Łapiński, Alfred Miller, Ludwik Noworyta, Ludwik Potopowicz, Alfons Wojtulewski, Józef Żukiewicz, Ryszard Żywiecki;

przodownicy PP – Michał  Adamski, Antoni Amszej, Franciszek Arciszewski, Jan Arciszewski, Romuald Baranowski, Jan Bielecki, Stanisław Bohdanowicz, Piotr Bossy, Jan Ceglarek, Wiktor Chwiedźko, Edward Czerepiński, Paweł Czumak, Antoni Dobrowolski, Piotr Gorelik, Jan Grabda, Michał Guzowski, Stanisław Kaczorowski, Adam Klejman, Aleksander Korolczuk, Władysław Kutyłowski, Paweł Lechman, Stanisław Mentel, Stefan Najda, Antoni Paciukiewicz, Adam Rusinowicz, Franciszek Sabatowski, Edward Staniszewski, Jan Sybicki, Jan Szot, Stefan Tomys, Albin Trocewicz, Mikołaj Trygubow, Jerzy Uziębło, Władysław Węgrzynek, Kazimierz Wróbel, Jan Wtulich, Włodzimierz Zawadzki, Mieczysław Bartłomiej Żmijewski, Władysław Żochowski;

st. posterunkowi PP – Władysław Apoznański, Stanisław Baranowski, Józef Biernat, Seweryn Branicki, Stanisław Brycki, Jan Budkowski, Józef Czarkowski, Włodzimierz Dereczyk, Aleksy Dworak, Piotr Galenek, Władysław Garncarz, Adolf Główka, Jan Główka, Franciszek Gruszewski, Edward Hiżycki, Bronisław Hornowicz, Stanisław Jarka, Józef Jarych, Jan Jóźwiak, Stanisław Kalinowski, Tomasz Kapelański, Marian Kepelewski, Franciszek Karbowski, Władysław Karpiński, Józef Kazimierczak, Stanisław Kitlas, Ludwik Kochaniak, Stefan Kondracki, Stefan Korzecki, Bronisław Korzelski, Stanisław Kośnik, Franciszek Krzemiński, Kazimierz Kuczyński (Kuc), Franciszek Kulesza, Stanisław Kuźmiński, Feliks Latosiński, Michał Lejbieniecki, Stanisław Litwińczuk, Piotr Łodziński, Jan Łowczykowski, Józef Machowiak, Józef Makarewicz, Adolf Markowski, Stefan Markowski, Franciszek Mieszko, Władysław Mydlarz, Marian Myśliński, Franciszek Nakoneczny, Antoni Niwiński, Władysław Olszewski, Stefan Ornowski, Bolesław Pacynko, Franciszek Paczuska, Stefan Piłaszewicz, Wacław Piotrowicz, Andrzej Plisiuk, Wojciech Pluta, Jan Płoński, Jan Potocki, Hieronim Prusinowski, Franciszek Prusiński, Wojciech Przybylak, Piotr Paweł Puciło, Florian Puciłowski, Bolesław Romanowski, Jan Rutkowski, Tomasz Rybacki, Józef Rybczyński, Franciszek Rymaszewski, Jan Sadłowski, Jerzy Igor Sajewski, Władysław Siejkowski, Andrzej Słoma, Władysław Słoniewski, Piotr Sokołowski, Teodor Sonciński, Ludwik Strządała, Andrzej Szewczyk, Edmund Sztombke, Józef Tomczak, Marcin Walas, Antoni Wilczyński, Tadeusz Winclechter, Tadeusz Witkowski, Leon Zalewski, Franciszek Zarębski, Stanisław Zastawny, Piotr Zawistowski, Józef Zwierzchowski;

posterunkowi PP – Stanisław Backiel, Aleksander Bańkowski, Bolesław Bernacki, Józef Białkowski, Józef Bobek, Władysław Brożek, Józef Buczek, Jan Cel, Bolesław Chomontowski, Władysław Cierlica, Jan Ciesielski, Kazimierz Czuszel, Jan Czyjak, Władysław Dąbkowski, Cyryl Denyszyn, Kazimierz Domański, Józef Dominik, Stefan Dudała, Józef Gaj, Franciszek Gierej, Michał Kazimierz Gorczyński, Jan Gryc, Stanisław Grzechnik, Piotr Gutowski, Marcel Hadziński, Arkadiusz Józef Idzikowski, Antoni Jędrzejczyk, Michał Joćko, Feliks Kabaciński, Jan Kalko, Władysław Kałużny, Włodzimierz Kisiel, Wacław Klimiato, Tadeusz Kowalewski, Kazimierz Krakowski, Czesław Krawczyk, Antoni Kurkowski, Piotr Lampert, Alojzy Lul, Nikodem Łepkowski, Władysław Łukasiak, Józef Maksymiak, Kazimierz Czesław Mańkowski, Wacław Marczak, Mieczysław Markiewicz-Turosiński, Edward Matczak, Józef Mieszalski, Karol Mirowicz, Karol Moritz, Józef Moskaluk, Piotr Oracz, Piotr Pietraszewski, Bolesław Pietrzykowski, Jan Pogorzelski, Bolesław Pruszkowski, Adam Rowiński, Stanisław Ruczak, Julian Rusek, Władysław Sitko, Roland Stefan Staczyński, Piotr Szajda, Bronisław Szubzda, Jan Szumski, Mieczysław Szydłowski, Lucjan Śpiewak, Stanisław Świderski, Jan Turosiński, Karol Ugodowski, Bolesław Wawrzyniak, Mieczysław Aleksy Wrona, Antoni Wygnał, Franciszek Zając, Józef Zajczyk, Krzysztof Karol Zajewski, Zdzisław Jan Żaboklicki, Franciszek Żukiewicz, Władysław Żurakowski.