Zmiany w kpk - Wydział Dochodzeniowo-Śledczy - Policja Podlaska

Zmiany w kodeksie postępowania karnego ze szczególnym uwzględnieniem postępowania rejestrowego

Parlament Rzeczypospolitej Polskiej w ustawie z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych przyjął szereg zmian dotyczących prowadzenia postępowań przygotowawczych. Zmiany te pozwalają na ukształtowanie praktyki procesowej przyjaznej dla zawiadamiających o przestępstwie, a jednocześnie gwarantującej utrwalenie wszystkich dowodów przestępstwa i ich wykorzystywanie, w przypadkach ustalenia sprawcy pozaprocesowymi czynnościami wykrywczymi Policji.

Zapisy przyjęte w przedmiotowej ustawie idą w kierunku zerwania z dotychczasową metodologią prowadzenia postępowania przygotowawczego, eliminowania z tej praktyki, zarówno policyjnej jak i prokuratorskiej utartych, rutynowych, starych, nieprzystających do obecnej rzeczywistości i wymagań rozwiązań. Przedmiotowa ustawa radykalnie zmienia model postępowania karnego. Ustawa ta wprowadza do polskiego porządku prawnego tylko dwie formy postępowania przygotowawczego - śledztwo i dochodzenie. W ramach dochodzenia wyróżnia w sposób szczególny jedną z przyczyn umorzenia tj. niewykrycie sprawcy przestępstwa. W przypadku uznania przez organ dochodzenia, że określona sytuacja dowodowa nie stwarza dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw. Dla tej szczególnej sytuacji procesowej można używać nazwy dochodzenie rejestrowe.

Przepisy dotyczące dochodzenia zawarte są w nowym rozdziale kodeksu postępowania karnego, oznaczonym jako Rozdział 36a pt. "Dochodzenie".

Zgodnie z treścią nowego art. 325b k.p.k. dochodzenie będzie prowadzone w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego, które są zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 000 złotych. Jednakże od tej podstawowej zasady są wyjątki, uwzględnione w dalszej części przedmiotowego artykułu 325 b k.p.k., Należy zaznaczyć, że zmienione zostały przepisy dotyczące okresu trwania dochodzenia. Dochodzenie powinno być ukończone w terminie 2 miesięcy. Może być przedłużone tylko o miesiąc. Po okresie 3 miesięcy obligatoryjnie wszczynane jest śledztwo.

Nowela do Kodeksu postępowania karnego wprowadza także zmiany w sposobie dokumentowania przebiegu i rezultatów poszczególnych czynności procesowych w dochodzeniu, a także upraszcza procedury związane z podejmowaniem określonych decyzji procesowych (wydawanie postanowień, zarządzeń i innych decyzji procesowych)

• Najistotniejsze z nich to:




 
•  
• "Art. 304a. Sporządza się wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej." Taki nowy formularz procesowy jest już opracowany.
• Skrócona forma dochodzenie uregulowana jest w art. 325fk.p.k. który zakłada, że jeżeli dane uzyskane w toku prowadzonych w niezbędnym zakresie czynności lub prowadzonego przez okres, co najmniej 5 dni dochodzenia, nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw. Po wydaniu takiego postanowienia Policja, na podstawie odrębnych przepisów, prowadzi czynności w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów.
• Wszczęcie każdego postępowania przygotowawczego jest poprzedzone otrzymaniem przez organ uprawniony do jego prowadzenia zawiadomienia o przestępstwie. Nowa forma dochodzenia - dochodzenie rejestrowe - w swojej istocie w fazie wszczynania (formalnego lub faktycznego) niczym nie różni się od dochodzenia zwykłego. Bez względu na sposób otrzymania przez Policję zawiadomienia o przestępstwie, Policja obowiązana jest to wydania postanowienia o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia dochodzenia. W przypadku wszczęcia faktycznego (art. 308 § l k.p.k.) wydaje się postanowienie o wszczęciu dochodzenia lub postanowienie o umorzeniu, określając podstawę i przyczynę umorzenia.
• Istota formy skróconej dochodzenia uwidacznia się dopiero w fazie rozstrzygania, co do sposobu zakończenia dochodzenia. W przypadku stwierdzenia, że w toku czynności, o których mowa w art. 308 § l k.p.k. (m.in. oględziny, przeszukanie w wypadkach nie cierpiących zwłoki) lub prowadzonego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia nie uzyskano danych (dowodów osobowych, rzeczowych, z dokumentów) stwarzających dostateczne podstawy do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw. W postanowieniu o umorzeniu dochodzenia jako przyczynę umorzenia określa się wtedy "niewykrycie sprawcy przestępstwa". Nie jest możliwe umorzenie dochodzenia skróconego określając w postanowieniu jakąkolwiek inną przyczynę.
• Postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw może być wydane przed upływem 5 dni wszczętego faktycznie (art. 308 § l k.p.k.) lub nie wcześniej niż w (6) szóstym dniu wszczętego formalnie (art. 325f § l k.p.k.) dochodzenia i nie później niż przed upływem trzeciego miesiąca prowadzenia dochodzenia.
• Przesłanką zakwalifikowania dochodzenia do umorzenia rejestrowego będzie stwierdzenie przez policjanta, że: dane (dowody rzeczowe, osobowe, dowody z dokumentów) uzyskane w toku czynności wykonanych przez Policję nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych. W znaczącej liczbie dochodzeń wydanie postanowienia o umorzeniu i wpisaniu do rejestru przestępstw będzie możliwe właśnie w szóstym dniu prowadzonego dochodzenia.

Z punktu widzenia szybkiego wykrycia sprawcy i wyjaśnienia niezbędnych okoliczności sprawy, istotne znaczenie mają informacje, które można uzyskać w pierwszej fazie postępowania przygotowawczego oraz źródła, na których podstawie informacje te można uzyskać. Analiza praktyki wykrywczej policji polskiej a także policji zagranicznych wykazuje, że zasadnicze dowody przestępstwa ujawniane są (i utrwalane procesowo) w okresie tuż po otrzymania przez Policję zawiadomienia o przestępstwie.

Nowe uregulowania pozwalają na zrezygnowanie z prowadzenia czynności procesowych zbędnych i nic nie wnoszących do materiału dowodowego (notatki urzędowe z czynności wykrywczych nie dostarczających żadnych informacji do dowodowego wykorzystania, przesłuchiwanie osób, które niczego do sprawy nie wnoszą -nie mają wiedzy o przestępstwie).

Podstawową zasadą winno być więc - rzetelne wykonywanie przez policjanta tylko uzasadnionych, przydatnych w procesie wykrywczym czynności. Policja w toku dochodzenia powinna ograniczyć działania tylko do takich czynności, które mogą przyczynić się do uzyskania materiału dowodowego. Dochodzenie skrócone w kształcie przyjętym w znowelizowanym kodeksie stwarza policjantom możliwość prowadzenia dochodzenia w sposób racjonalny, adekwatny do obiektywnie ocenianych możliwości wykrywczych i dowodowych wynikających z informacji uzyskanych podczas przyjmowania zawiadomienia o przestępstwie, informacji z podjętych przez policjanta czynności po przyjęciu zawiadomienia.

Przepisy k.p.k. pozwalają na zastosowanie instytucji umorzenia rejestrowego w odniesieniu do wszystkich przestępstw objętych katalogiem przestępstw, co do których prowadzi się dochodzenie.

Nowa ustawa nakłada na Policję także zwiększone obowiązki. Znowelizowany kpk czyni Policję podstawowym organem postępowania przygotowawczego. Wyrazem tego jest nadanie Policji uprawnień do wszczynania śledztw. W obowiązujących dotychczas kodeksach śledztwo zawsze wszczynał prokurator. W omawianej nowelizacji prokurator będzie wszczynał jedynie śledztwa w sprawach zabójstw tj. art. 148 kk oraz w sprawach, w których podejrzanym jest sędzia, prokurator, policjant lub inny funkcjonariusz służb mundurowych. We wszystkich pozostałych kategoriach przestępstw śledztwo będzie wszczynał policjant. Ponadto to policjant będzie wydawał postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz postanowienia o powołaniu biegłego.